Blokzinciri’nin Gücü: Akıllı Sözleşmeler 101

Blokzinciri endüstrisindeki birçok fikir gibi, akıllı sözleşmeler kavramında da genel bir karmaşa ortamı mevcuttur.

Blokzinciri bize dağıtık, güvenilir bir depolama sağlarken, akıllı sözleşmeler de dağıtık, güvenilir hesaplamalar yapmamızı sağlıyor.

Peki akıllı sözleşmeler tam olarak nedir?

Akıllı sözleşme, belirli koşullar altında, sözleşmeyi imzalayan taraflar arasında varlıkların veya dijital para birimlerinin transferini doğrudan kontrol eden sanal bir sözleşmedir.

Kesin olarak, akıllı sözleşmeler, anlaşmazlık içermeyen, şeffaf bir blokzinciri tabanlı ağda değerli bir şey alışverişinde bulunmanıza yardımcı olmak için programlanan kendiliğinden yürütülen sözleşmelerdir.

Güvenli, dijital, verimli ve aracıları ortadan kaldırır.

Bir akıllı sözleşme, blokzinciri ağı üzerinde bulunduğu için, herkese açık bir veritabanında tutulur ve değştirilemez. Sözleşmeyi imzalayan taraflar bir takım kurallara uymayı kabul eder. Bu önceden tanımlanmış kurallar yerine getirildiğinde ve anlaşma yapıldığında, akıllı sözleşme otomatik olarak uygulanır. Ayrıca, akıllı sözleşmeler yasal olarak bağlayıcı ve güvenlidir.

Kağıt sözleşmeler veya dijital sözleşmeler gibi eski tür yaklaşımlar size fayda sağlamaktan daha fazla zarar verecektir. Kağıt sözleşmeler çok sayıda görüşme turu, birkaç aracı ve uzun bir idari süreç içermektedir. Oysa ki, kağıt sözleşmelere göre dijital sözleşmelerin hazırlanması kolay ve hızlı bir alternatiftir.

Bu akıllı sözleşmeler, sözleşme tabanlı (contract-oriented) bir programlama dili olan Solidity’de yazılmış komut dosyalarıdır. Bu kodlar JSON veya ikili (binary) formatta derlenir ve daha sonra blokzinciri ağında belirli bir adrese dağıtılır.

Ancak akıllı sözleşmelerin, tasarlanması ve hazırlanması karmaşık bir süreçtir. Akıllı sözleşme geliştirme konusunda söz konusu olan birden fazla adım vardır.

Akıllı Sözleşmelerin Özellikleri

Akıllı sözleşme geliştiricilerinin, akıllı sözleşmeleri geliştirirken odaklandığı altı özellik vardır.

1. Anlaşmanın Tanımlanması (Agreement Identification)

İlgili taraflar için işbirlikçi fırsatları bulmaktır. Ayrıca potansiyel hak devri şartlarını ve varlıkları takas etme koşullarını da içerir.

2. Koşulları Belirleme (Setting the Conditions)

Doğal afet veya ölüm gibi olaya dayalı durumlar olması halinde varlık tahsis koşullarını belirlemektir.

3. İş Mantığını Kodlama (Coding the Business Logic)

Belirli koşullar yerine getirildiğinde tetiklenecek tam otomatik mantık kodlamasıdır.

4. Dijital İmza (Dijital İmza)

Bir ödeme aktarımında veya taraf doğrulaması gerektiğinde, taraflara imza doğrulaması yapılmasıdır.

5. İşlemleri Yürütmek (Executing Process)

Kimlik doğrulama ve onaylama işleminden sonra, akıllı sözleşmeler sonuçların denetim ve uygunluk açısından kaydedildiği işlemleri yürütme sürecindedir.

6. Ağı Güncelleme (Updating the Network)

Akıllı sözleşme işletildikten sonra, dağıtık halde olan her bir defter düğümü aynı durumla güncellenir. Bundan sonra, sözleşmeye yalnızca yeni güncellemeler eklenebilir.

Akıllı Sözleşmeler Nasıl Çalışır?

1. Anlaşma (Agreement)

Anlaşma, sözleşmeyi imzalayan tarafların üzerinde anlaştığı tüm şart ve koşullara sahiptir. Şimdi, bu anlaşma aynı zamanda kârın nasıl bölünmesi gerektiğine karar veren şartları ve tüm işletmelerde herhangi bir zarara uğraması durumunda, her bir tarafça karşılanacak oranı içeriyor. Koşullar ortaya konuldu ve her iki tarafta sözleşmeleri dijital olarak imzaladı.

2. Protokolleri Tanımlama (Defining Protocols)

Bir akıllı sözleşme, okunabilir kod satırlarında tanımlanmıştır. Kod, sözleşmenin tüm çıktılarını ve koşullarını içerir. Genel olarak, bir durumun ne zaman ve niçin doğru olabileceğini ve ödemelerin nasıl yapılacağını tanımlayacak bir algoritma geliştirilir. Bundan sonra, bir yazılım, kodu makinenin yorumlaması için ikili (binary) formata dönüştürür.

3. Aracıları Ortadan Kaldırma (Exclusion of third-party)

Akıllı sözleşmeler aynı zamanda kendi kendini işleten sözleşmeler olarak da bilinir, çünkü üçüncü taraflar dahil değildir. Akıllı sözleşmeler, gerekli tüm koşullar yerine getirildiğinde sözleşmeler otomatik olarak yürütülecek şekilde programlanır.

Akıllı Sözleşmelere Neden Geçmelisiniz?

İşletmeler, geleneksel sözleşmelere göre birçok avantaj sağladığı için akıllı sözleşmelere geçiyorlar. Akıllı sözleşmelerin sunduğu temel faydalar şunlardır:

Kesinlik (Certainity) — Akıllı sözleşmeler kodlarla yazıldığı için, herhangi bir belirsizlik ve tutarsızlığa yer yoktur.

Güvenlik (Safety) — Blokzinciri ağına kodlanmış akıllı sözleşmeler, şifrelenip dağıtıldığı için güvenli ve emniyetlidir.

Otomatik (Automation) — Bu akıllı sözleşmeler doğru ve güvenlidir. Bekleme süresine olan ihtiyacı ortadan kaldırır ve anında sonuç verir. Tüm süreç otomatik işler.

Değişmez (Immutable) — Bir akıllı sözleşme asla tahrif edilemez ve kırılamaz. Yani aslında değiştirilemezdir.

Maliyet (Cost) — İnsan katılımı olmadığından işletme veya kayıt tutma maliyetleri yoktur. Bu nedenle, akıllı sözleşmeler düşük maliyetlidir.

Kesin Sonuçlar (Guaranteed Outcomes) — Akıllı sözleşmeler, dava ve mahkemelere duyulan ihtiyacı önemli ölçüde azaltma potansiyeline sahiptir.

Şeffaflık (Transparency) — Sözleşmenin şart ve koşulları tüm ilgili taraflarca tamamen görülebilir ve erişilebilir durumdadır.

İşlem Hızı (Processing Speed) — Akıllı sözleşmeler otomatik süreçler yürütür ve çoğu durumda insanın katılımını engeller. Bu, sözleşmede öngörülen işlemlerin hızını arttırır.

Dağıtıklık (Distributed) — Sözleşmenin sonucu, blokzinciri temelli işlemlere benzer tüm ilgili taraflarca doğrulanmaktadır.

Sahtekarlık Tespiti (Fraud Detection) — Sözleşmeler kronolojik bir düzende tutulur ve her kayıt doğrulanır, böylece dolandırıcılık veya veri çalma olanağı yoktur.

Son Olarak…

Akıllı sözleşme uygulamaları sadece finansal alanla sınırlı değildir. Neredeyse her sektörde (gayrimenkul, tedarik zinciri yönetimi, sağlık, sigorta, eğitim sektörü, e-ticaret) akıllı sözleşmeler kullanılabilir. İmkanlar sonsuzdur.

Nispeten yeni olmalarına rağmen, işletmeler yavaş ve kademeli olarak akıllı sözleşmelere adapte oluyorlar. Güvenlik, doğruluk, standardizasyon, ekonomi, hız, bağımsızlık, güven katsayısı, veri depolama ve tasarruf umut ediyorlar.

Buna ek olarak, akıllı sözleşmeler kendi kendini doğrular, kendi kendini uygular ve kurcalamaya karşı dayanıklıdır. Ayrıca gerçek zamanlı olarak performans izleme yeteneğine de sahipler.

Basitçe söylemek gerekirse, akıllı sözleşmeler mevcut süreçlerin eksikliğini gevşetir ve daha fazla özerkliğe izin verir.

Kaynak: https://hackernoon.com/smart-contracts-101-unleashing-the-power-of-blockchain-348a742d2a23

Çeviren: Necati ÖZTAŞ